مشاور عالی وزیر بهداشت گفت: اگر بیش از نیاز کشور پزشک تربیت کنیم، تقاضای القایی در نظام سلامت ایجاد خواهد شد؛ بنابراین افزایش ظرفیت آموزش پزشکی باید با دقت و بر پایه نیاز واقعی کشور انجام شود.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز به نقل از وبدا، دکتر «علی جعفریان» مشاور عالی وزیر بهداشت، در شبکه «سلامت» صدا و سیما با تأکید بر لزوم برنامه‌ریزی مبتنی بر نیاز و امکانات کشور در حوزه آموزش علوم پزشکی اظهار داشت: بر اساس آمار نظام پزشکی، در حال حاضر ۱۷۳ هزار پزشک در کشور فعال هستند که از این تعداد ۱۰۵ هزار و ۸۰۰ نفر پزشک عمومی و ۶۸ هزار نفر متخصص‌اند. همچنین حدود ۷۵ هزار دانشجو در رشته‌های مختلف علوم پزشکی در حال تحصیل هستند.

وی افزود: در ۱۰ سال گذشته، حدود ۴۰ درصد از متخصصان فعلی کشور فارغ‌التحصیل شده‌اند که نشان‌دهنده افزایش قابل توجه ظرفیت آموزشی در این مدت است.

جعفریان گفت: اگر در تصمیم‌گیری‌ها تعارض منافع وجود داشته باشد، نمی‌توانیم به درستی درباره افزایش تعداد متخصصان اقدام کنیم.

مشاور عالی وزیر بهداشت با اشاره به وضعیت دندانپزشکان کشور اظهار کرد: در حال حاضر نزدیک به ۵۰ هزار دندانپزشک در کشور داریم که حدود ۶ هزار نفر از آنان متخصص و مابقی دندانپزشک عمومی هستند.

وی افزود: پزشکی و دندانپزشکی از رشته‌هایی هستند که به دلیل تضمین شغلی و احترام اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرند، اما طولانی بودن دوره تحصیل و تأخیر در کسب درآمد از چالش‌های جدی این مسیر است؛ چرا که در بسیاری موارد تا ۲۰ سال طول می‌کشد تا فرد به درآمد پایدار برسد.

دکتر جعفریان با اشاره به طرح اجباری نیروی انسانی گفت: تنها گروهی که موظف است پس از فراغت از تحصیل در محل تعیین‌شده از سوی وزارت بهداشت خدمت کند، پزشکان هستند.

وی افزود: درآمد فعلی پزشکان با زمانی که صرف تحصیل و خدمت می‌کنند، تناسبی ندارد و زوج‌های پزشک به‌ویژه در مناطق مختلف کشور با مشکلات مضاعف روبه‌رو هستند.

دکتر جعفریان با تأکید بر ضرورت توزیع متوازن نیروی انسانی در حوزه سلامت تصریح کرد: نمی‌توان متخصص رادیولوژی را به منطقه‌ای فرستاد که امکانات سونوگرافی ندارد یا جراح و متخصص زنان را به جایی اعزام کرد که بیهوشی وجود ندارد. در چنین شرایطی این افراد صرفاً به ارجاع بیمار می‌پردازند و کارایی لازم را ندارند.

وی خاطرنشان کرد: اگر بیش از نیاز کشور پزشک تربیت کنیم، تقاضای القایی در نظام سلامت ایجاد خواهد شد؛ بنابراین افزایش ظرفیت آموزش پزشکی باید با دقت و بر پایه نیاز واقعی کشور انجام شود.

دکتر جعفریان در ادامه سخنان خود با بیان اینکه افزایش بی‌ضابطه ظرفیت پزشکی می‌تواند به ضرر نظام سلامت کشور تمام شود، اظهار داشت: اگر نیروی انسانی بیش از نیاز واقعی تربیت کنیم، طبق تمامی شواهد جهانی، نتیجه آن آسیب به کیفیت خدمات سلامت خواهد بود. برخی استدلال می‌کنند که چون علاقه‌مندان زیادی برای ورود به رشته پزشکی وجود دارد، باید اجازه دهیم همه وارد شوند؛ در پاسخ باید گفت بسیاری نیز دوست دارند نماینده مجلس یا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی شوند، اما آیا می‌توان صرفاً بر اساس علاقه، ظرفیت این مناصب را افزایش داد؟ وقتی هواپیما نداریم، چرا باید خلبان تربیت کنیم؟

وی افزود: تربیت نیروی انسانی در رشته پزشکی فرآیندی بسیار پرهزینه و حساس است، زیرا با سلامت مردم سر و کار دارد. بنابراین هیچ منطق علمی و مدیریتی پشت افزایش غیرواقع‌بینانه ظرفیت وجود ندارد. اینکه چرا تنها رشته پزشکی باید پرطرفدار باشد، خود یک مسئله آسیب‌شناسی جدی است؛ سیاست‌گذار باید برای رشته‌های دیگر نیز جذابیت ایجاد کند تا توازن برقرار شود.

مشاور عالی وزیر بهداشت درباره روند افزایش ظرفیت پزشکی در کشور گفت: در دهه ۶۰ ظرفیت پذیرش در حدود ۴ هزار نفر بود که طی ۴۰ سال به ۸ هزار نفر رسید. در دهه ۷۰ و ۸۰ نیز افزایش‌های چندبرابری داشتیم که در آن زمان با منطق و نیاز کشور همخوانی داشت. اما امروز شاهد رشد دو برابری در کمتر از چهار سال هستیم که تبعات گسترده‌ای در زیرساخت آموزشی ایجاد کرده است.

دکتر جعفریان با اشاره به مقایسه جهانی ظرفیت پذیرش پزشکی افزود: در آلمان و انگلیس به ازای هر ۲۰۰ هزار نفر، دو دانشجوی علوم پزشکی جذب می‌شوند؛ در هند این رقم پنج نفر است. ما تا پیش از افزایش ظرفیت، به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۲۰ دانشجو می‌گرفتیم و اکنون این عدد به ۱۸ نفر رسیده است. این رقم در رومانی با سطح آموزشی پایین‌تر ۲۷ نفر است؛ بنابراین صرف افزایش تعداد دانشجوی پزشکی نشانه پیشرفت نیست. تنها استثنا در این زمینه ایالات متحده است که با ۴۰ دانشجو به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، شرایط کاملاً متفاوتی از نظر اقتصادی، زیرساختی و درآمد پزشکان دارد.

وی با اشاره به افزایش ناگهانی ظرفیت از سال ۱۴۰۰ گفت: از آن سال که قانون افزایش ظرفیت تصویب شد، از ۸ هزار نفر به نزدیک ۱۶ هزار نفر در یک ورودی رسیده‌ایم. این رشد ناگهانی باعث شده که بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی با کمبود شدید فضای آموزشی مواجه شوند. در دانشگاه علوم پزشکی شیراز حتی کلاس به اندازه ورودی سال قبل وجود نداشت و در برخی دانشگاه‌ها از نمازخانه و پارکینگ برای برگزاری کلاس استفاده شده است. در خوابگاه‌هایی که ظرفیت ۴ نفر داشت، اکنون ۶ نفر اسکان داده می‌شوند.

دکتر جعفریان با بیان اینکه منابع مالی متناسب با این افزایش تأمین نشده است، توضیح داد: بودجه وزارت بهداشت هنگام تحویل به دولت با ۸۰ همت کسری مواجه بود. در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اثری از تخصیص واقعی بودجه دیده نشد و در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ نیز تنها ۱/۵ و ۲/۵ همت بودجه برای دانشگاه‌ها پیش‌بینی شده که در مقایسه با نیاز واقعی —حدود ۶۰ همت برای ۶۰ دانشگاه علوم پزشکی و ۲۰ دانشکده دندانپزشکی— رقم ناچیزی است. در حالی که فقط برآورد پارسال برای تأمین زیرساخت‌های آموزشی بیش از ۳۰ همت بوده است.

مشاور عالی وزیر بهداشت هشدار داد: دانشجویان ورودی ۱۴۰۱ از سال آینده وارد دوره بالینی می‌شوند و در آن مرحله کمبود امکانات آموزشی و درمانی به‌طور ملموس خود را نشان خواهد داد. اگر چاره‌اندیشی فوری نشود، این مسئله می‌تواند بر کیفیت آموزش و خدمات پزشکی کشور تأثیر منفی بگذارد.

دکتر علی جعفریان، مشاور عالی وزیر بهداشت، در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود در شبکه «سلامت» با اشاره به موضوع پذیرش دانشجوی پزشکی از مؤسسات غیرانتفاعی و خصوصی تأکید کرد: تا امروز هیچ دستور کتبی و رسمی در این خصوص از سوی وزارت بهداشت صادر نشده است. ما تمامی مکاتبات و ارجاعات را بررسی کرده‌ایم و هیچ درخواست مکتوبی مبنی بر صدور مجوز برای دانشکده پزشکی خصوصی دریافت نکرده‌ایم.

وی افزود: اینکه در برخی محافل یا رسانه‌ها از طرح چنین موضوعی صحبت می‌شود، به معنای موافقت وزارت بهداشت نیست. من شخصاً تاکنون هیچ درخواستی در این زمینه ندیده‌ام .

مشاور عالی وزیر بهداشت با بیان اینکه ایجاد دانشکده پزشکی خصوصی در شرایط فعلی به صلاح کشور نیست، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ظرفیت آموزش پزشکی عمومی در کشور بیش از نیاز موجود است و زیرساخت‌های لازم برای گسترش آن در بخش خصوصی وجود ندارد. تجربه جهانی نیز نشان می‌دهد که در چنین شرایطی، گسترش آموزش پزشکی در بخش غیردولتی منجر به کاهش کیفیت آموزشی و افزایش نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت می‌شود.

دکتر جعفریان در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر احتمال بررسی این موضوع در شورا گفت: ممکن است این موضوع از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شود یا حتی به وزارت بهداشت ارجاع داده شود، اما تا این لحظه هیچ تصمیمی در این باره گرفته نشده و وزارت بهداشت نیز کاملاً مخالف ورود به این بحث در شرایط فعلی است.

وی ادامه داد: در حال حاضر موضوع ظرفیت آموزش پزشکی نه‌تنها افزایش نیست، بلکه ما با مازاد ظرفیت مواجه هستیم و باید به سمت منطقی‌سازی و کاهش آن حرکت کنیم. در شرایط کنونی، بحث جذب دانشجو از مؤسسات غیرانتفاعی نه‌تنها اولویت وزارت بهداشت نیست، بلکه اصلاً در دستور کار ما قرار ندارد.

دکتر جعفریان در پاسخ به اینکه چرا برخی جریان‌ها در مجلس و دولت پیگیر موضوع پذیرش دانشجوی پزشکی از مؤسسات غیردولتی هستند، گفت: برخی ممکن است نیت اصلاح داشته باشند، اما این کار در شرایط فعلی نه از نظر آموزشی و نه از نظر عدالت در سلامت قابل دفاع نیست. تجربه کشورهایی مانند هند، فیلیپین و برخی کشورهای اروپای شرقی نشان داده که گسترش بی‌ضابطه آموزش پزشکی خصوصی، کیفیت آموزش و سلامت عمومی را به‌شدت تضعیف می‌کند.

وی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال صدور مجوز در گذشته افزود: در یک‌سال گذشته قطعاً هیچ درخواستی وارد وزارتخانه نشده است. اینکه در دوره‌های قبل چنین مجوزی صادر شده یا خیر، نیاز به بررسی دارد. البته در گذشته برخی مؤسسات خیریه یا غیرانتفاعی پیگیر چنین موضوعاتی بوده‌اند، اما تاکنون هیچ مصوبه رسمی و قابل اجرا در این زمینه وجود نداشته است.

مشاور عالی وزیر بهداشت در پایان تأکید کرد: اگر شورای عالی انقلاب فرهنگی در آینده مصوبه‌ای در این زمینه داشته باشد، وزارت بهداشت از نظر قانونی موظف به اجرای آن است، اما از منظر کارشناسی و مصالح ملی، ما این تصمیم را به صلاح نظام سلامت کشور نمی‌دانیم. سلامت مردم، کیفیت آموزش پزشکی و عدالت در دسترسی به خدمات درمانی اولویت قطعی وزارت بهداشت است و هر اقدامی خارج از این چارچوب، با رویکرد وزارتخانه مغایرت دارد.